Đề Học sinh giỏi: Bàn về điểm tựa trong cuộc sống & từ văn học

Suy ngẫm về đề thi chọn Học sinh giỏi THPT của tỉnh Hà Tĩnh – Điểm tựa trong cuộc sống và từ văn học

Đề thi chọn đội tuyển Học sinh giỏi vừa qua của tỉnh Hà Tĩnh đã mang đến vấn đề nghị luận về “nơi dựa” được gợi ra từ bài thơ “Nơi dựa” của nhà thơ Nguyễn Đình Thi. Đây cũng là ngữ liệu chung cho cả hai câu Nghị luận xã hội và Nghị luận văn học. Cùng Thích Văn học đưa ra một số góc nhìn, suy ngẫm về cách diễn đạt vấn đề nghị luận từ đề thi lần này nha!

Câu Nghị luận xã hội: Điểm tựa trong cuộc sống

• Lí giải nghịch lí của hình ảnh thơ: Khác với lẽ thường, đứa con với sự ngây thơ, hồn nhiên trở thành điểm tựa cho mẹ; người chiến sĩ – vốn dĩ là người mạnh mẽ, kiên cường, lại tìm thấy sự bình yên và an ủi từ một bà cụ già yếu.

⇒ Sự đặc biệt của điểm tựa trong cuộc sống: Điểm tựa không đơn thuần là sự hỗ trợ về vật chất mà là sự đồng hành, chỗ dựa về tinh thần (điểm tựa tinh thần) để con người vượt qua khó khăn, thử thách trong cuộc sống.

⇒ Điểm tựa có thể đến từ bất cứ ai, bất kì mối quan hệ nào, không phân biệt tuổi tác, địa vị,.. miễn điểm tựa ấy xuất phát từ việc trao đi niềm tin, động lực, sự yêu thương cho người khác.

Bàn luận: Điểm tựa giúp con người vượt qua khó khăn, thử thách trong cuộc sống như thế nào?

• Cho ta động lực, là nơi tiếp thêm sức mạnh, sự an ủi, động viên khi mệt mỏi, chán lên.
• Điểm tựa với sự vững chãi giúp chúng ta đối mặt với những biến động của cuộc sống bình tĩnh hơn.

Mở rộng – Phản đề

• Dựa vào điểm tựa không có nghĩa sống phụ thuộc, thụ động, thiếu ý chí vươn lên.
• Mỗi người cũng cần nuôi dưỡng những cảm xúc tích cực để trở thành động lực cho những người xung quanh.

Câu Nghị luận văn học: Điểm tựa từ văn học

• Vấn đề cần bàn luận và chứng minh: Giá trị của văn học chính là điểm tựa đối với con người trong bối cảnh thời đại ngày nay.

Giải thích:

• Gợi dẫn từ các hình ảnh trong bài thơ “Nơi dựa” để khẳng định văn học cũng có khả năng trở thành điểm tựa tinh thần cho con người.
• Giá trị văn học: khả năng văn học có thể đáp ứng những nhu cầu khác nhau của cuộc sống con người, tác động sâu sắc tới cuộc sống.
• Bối cảnh thời đại ngày nay: con người dễ bị cuốn vào vòng xoáy của nhịp sống hối hả; dễ bỏ quên những cái đẹp đời thường; hoang mang trước những biến động đời sống; …

⇒ Khẳng định văn học với giá trị nhận thức, giá trị thẩm mĩ, giá trị giáo dục có khả năng nâng đỡ con người, giúp con người sống trọn vẹn hơn trong bối cảnh hiện đại.

Bàn luận: Dùng các kiến thức lí luận văn học để bàn về cơ sở của giá trị văn học. Nhấn mạnh đến vai trò của giá trị văn học ở khía cạnh người đọc. (Giá trị nhận thức – con người hiểu về đời sống và chính mình; giá trị thẩm mĩ – con người biết rung động với cái đẹp; giá trị giáo dục – con người hoàn thiện bản thân)

Chứng minh: Làm sáng tỏ các giá trị văn học qua các khía cạnh của tác phẩm

Ví dụ: Qua bài thơ “Nơi dựa” của Nguyễn Đình Thi

• Điểm tựa về nhận thức: nhận thức rằng cuộc sống luôn có vô vàn khó khăn; con người cần có điểm tựa, sự sẻ chia, tương trợ lẫn nhau.
• Điểm tựa về thẩm mĩ: nhận ra được vẻ đẹp của sự sẻ chia xuất phát từ những điều giản dị nhất.
• Điểm tựa về giáo dục: biết yêu thương; trân trọng những người đã ở bên, trở thành điểm tựa cho mình.

Với câu Nghị luận xã hội và Nghị luận văn học có yêu cầu từ cùng một ngữ liệu

Cần xác định hình ảnh, từ ngữ trọng tâm & lí giải, cụ thể hóa để gọi tên vấn đề đời sống, vấn đề lí luận.

VD: Hình ảnh “Que diêm” cần “va chạm” để cháy sáng

• Vấn đề xã hội: sự dấn thân, trải nghiệm của con người
• Vấn đề Lí luận văn học: Tiếp nhận văn học – sứ mệnh văn học phát huy khi người đọc tiếp xúc với những tín hiệu ngôn ngữ.

Tham khảo những bài viết liên quan:

Đề thi chọn đội tuyển Học sinh giỏi quốc gia môn văn tỉnh Phú Yên 2023-2024

Đề thi chọn đội tuyển Học sinh giỏi THPT môn văn tỉnh Vĩnh Long 2023-2024

Đề thi chọn đội tuyển Học sinh giỏi THPT môn văn thành phố Hồ Chí Minh 2023-2024